Eind november 2020 krijg ik corona. Ik heb nauwelijks klachten, geen hoesten, een middag een beetje verhoging, beetje hoofdpijn. Ik kijk vooral uit naar het einde van de quarantaine, en dat ik weer naar buiten mag. Vanuit thuis kan ik ondertussen verder werken. Tegen het einde van die eerste week lukt dat steeds minder goed: ik krijg geen grip op waar ik mee bezig ben en kan niet helder nadenken. Na anderhalve week ben ik verward en gedesoriënteerd. Het blijken de eerste tekenen van wat een lang proces van herstel van long-covid of post-corona klachten zal blijken.

Long covid klachten

Mijn post-corona klachten bestaan uit cognitieve denkproblemen en een verstoorde energiebalans. Ik heb enerzijds cognitieve problemen: warrig, slechte concentratie, geen twee dingen tegelijk kunnen doen, snel overprikkeld door geluid en gesprekken, slecht geheugen, veel moeite met informatie verwerken, geen overzicht hebben of krijgen. (‘Hersenmist’; al heb ik dat al die tijd een raar ‘understatement’  gevonden.) Anderzijds weinig energie, en een verstoorde energiebalans. Veel moe, snel overbelast. Misschien zijn ze het best te vergelijken met een flinke hersenschudding in combinatie met overspannenheidsverschijnselen. Maar dan anders. Die twee werken uiteraard op elkaar in: als ik moe ben en weinig energie heb, zijn die cognitieve verschijnselen sterker. En als ik veel van mezelf vraag in cognitieve zin, heeft dat zijn weerslag op mijn energie.

Ik dacht in eerste instantie dat ik me na een week wel weer beter zou melden. Daarna dat ik misschien een maand nodig had, en toen dat het misschien drie maanden zou kunnen duren om weer op te knappen. Na drie maanden werd ik wel iets helderder in mijn hoofd, maar kreeg ik steeds minder energie. Long covid klachten bleken ook wel zes maanden aan te kunnen houden, en soms waren mensen pas na negen maanden genezen. En op een gegeven moment ‘viel ik buiten de statistieken’. Het herstel was een zoektocht. Een nieuwe ziekte, waar niemand eigenlijk goed van wist hoe het zat, en ook niet hoe die behandeld kon worden. Waar kon ik terecht met mijn vragen en onzekerheden? ‘Word ik wel echt weer beter, de oude, zoals ik was? Wat kan ik doen om beter te worden? Hoe lang gaat dit duren?’ Ik had het idee dat alles aan corona exponentieel was, behalve mijn herstel, dat millimeter voor millimeter leek te gaan.

Herstel

De grootste stap in mijn zoektocht en herstel was: onderbelasten. Minder doen, minder doen, en nog minder doen. Ik dacht al dat ik weinig deed, misschien niet eens de helft van wat ik vroeger in een dag of een week deed. Maar het bleek nog steeds teveel voor wat ik kon verwerken. Ik bleef overbelast en moe. Soms wat meer, soms wat minder. En ik had niet het gevoel dat het zelf-herstellend vermogen van mijn lijf in werking kwam. Pas na 14-15 maanden kwam ik op een punt dat ik me niet meer overprikkeld voelde, en dat er een evenwicht was tussen wat ik deed en wat ik aankon. Dat rustpunt lag vele malen lager dan ik me ooit had kunnen voorstellen. Ik had het gevoel dat ik met pensioen was gegaan (wat ik later bijstelde naar een sabbatical). Dat punt was het begin van een nieuwe fase, waarin mijn lijf en hoofd zich konden gaan herstellen.

Begrenzen was een belangrijk inzicht in dat proces. Niet met een paar vrienden koffie drinken ergens in de stad, maar met één persoon, thuis, en zonder muziek op de achtergrond. Bij het opknappen van de yoga studio, mijn aandacht richten op die ene muur en hoe we die vandaag gaan schilderen; en niet bezig zijn en denken aan het verbouwen van de balie of die muur die opnieuw behangen moest worden. Dingen klein en begrenst houden, binnen wat ik op dat moment kon. Zodat ik niet overweldigd raakte, mezelf leegtrok of dichtklapte.

Een ander belangrijk inzicht was om niks te forceren. ‘Don’t force the pieces’. Wat ik vandaag niet kan bedenken, overzien of beslissen, dat komt morgen misschien iets verder. Ook in mijn herstel, en ook in allerlei stappen in die onderbelasting. Als een puzzel waar de stukjes niet van passen en waar ik niet uitkwam. Als ik die zou forceren, zouden de stukjes en de puzzel kapot gaan. Teveel druk. Ik had ruimte nodig. De oplossing, of een stukje van de oplossing, kwam misschien als ik er een andere keer weer eens naar keek.

In mijn herstelproces heb ik baat gehad bij zorgverleners die aangaven ook niet alle antwoorden op long covid te hebben, maar me met hun ervaring en expertise wel konden begeleiden in die zoektocht van herstel. De combinatie van ergotherapie en osteopathie heeft me veel geholpen. Op hun eigen manier hielpen ze om overbelasting te verminderen, en mijn lichaam en hele stelsel tot rust te laten komen. En in dat alles weer meer grip op mezelf en ‘het nu’ te krijgen, en meer grip op mijn herstel. Niet meer verzuipen in mezelf en alles om me heen, maar er beter in slagen mijn energie en mogelijkheden te richten op de dingen die voor mij belangrijk waren. Van overleven in de dag, langzaamaan naar een positievere balans met meer perspectief.

Yoga?

Ik deed al lang yoga voordat ik corona kreeg. Het deed me altijd goed. Ik vond, en vind, het leuk en fijn om te doen. Yoga gaf me een basis, een fundament. Hielp me om ruimte te vinden om te verwerken wat er allemaal op mijn bord kwam. Om balans en kracht te vinden. En dat bleef het doen, ook toen ik post-corona klachten had. Maar niet alle lessen waren even fijn. Soms was het veel te veel, duurde de les te lang, waren de houdingen te zwaar en veeleisend, en kostte yoga me teveel energie en kracht. En toch hielp het me ook om het contact met mijn lijf te vinden, te voelen dat ik moe was, dat ik rust nodig had, dat ik verdriet had over wat ik niet meer kon, dat ik zorgen had over of het wel goed zou komen.

Na verloop van tijd vond ik een beter ritme in de yoga. Dat gaf me houvast en structuur. Met name toen ik meer op mezelf en thuis oefende, en ik de houdingen ‘kleiner’ kon maken. Ik volgde thuis kortere yogalessen, die meer nadruk legden op therapeutisch oefenen: gericht kracht gebruiken, werken in balans, en oefenen met mildheid. Ik begon toen op regelmatige basis met ademhalingsoefeningen, en was versteld en gefascineerd over het effect dat die op me hadden. Zo vond ik een weg waarin yoga, de houdingen en de ademhaling, me ondersteunde in mijn herstel. Me ondersteunde om minder te doen, en me ondersteunde toen ik uiteindelijk weer een beetje meer kon. Van daaruit ontstond ook de passie om die inzichten te delen in speciale yogalessen voor mensen die ook herstellende zijn en hier misschien baat bij hebben: Sana yoga.

 

Anouka, 6 december 2022